Manga i anime to nie tylko „Czarodziejki z księżyca”. To również hentai, czyli kreskówki oraz komiksy o tematyce erotycznej, szczególnie popularne w Internecie, nie tylko wśród miłośników Japonii, ale i bywalców stron erotycznych.

Hentai przedstawia sytuacje seksualne nierzadko odmienne od tego, co jest powszechnie uważane za „normalne”, co bez wątpienia wpływa na olbrzymią popularność tego typu produkcji, zarówno w Japonii oraz poza jej granicami (McLelland, 2006).

Celem artykułu jest krótkie wprowadzenie do hentai – ukazanie jego uwarunkowań historycznych oraz omówienie rodzajów hentai.

Od Chōjū-giga do Shōnen Magazine czyli szczypta historii

Do jednych z najbardziej znanych dzieł, mogących być uznanych za prekursorskie względem mangi (oraz anime) należą Chōjū-giga – zabawne przedstawienia zwierząt parodiujących rozrywki wyższych klas społecznych, stworzone w połowie XII stulecia.

Chōjū-giga przedstawiający zwierzęta uprawiające sumo
(Źródło: Kyoto National Museum via Wikimedia Commons)

Parę wieków później, w połowie XVII w., w mieście Otsu, niedaleko Kyoto, sprzedawano Ōtsu-e, proste grafiki inspirowane buddyjskim folklorem. Ōtsu-e początkowo pełniły funkcję talizmanu, później zaś stały się zwykłą pamiątką, nierzadko o satyrycznej treści.

Ōtsu-e Shōmen Kongōyasha (Vajrayaksha)
(Źródło: The Metropolitan Museum of Art. via Wikimedia Commons)

Od epoki Genroku (1688-1704 r.), aż do epoki Kyōhō (1716-1736 r.), popularne były Akahon („czerwona książka”, z racji czerwonych okładek). Akahon były rysunkowymi historyjkami bazującymi na opowieściach ludowych. Akahon miały również swoje mniejsze wersje, zwane akakohon oraz hinahon.

Część badaczy (np. Frederik Schodt), uważa, iż manga ma swoje źródło w kibyoshi oraz ukiyo-e. Kibyoshi – podobnie jak akahon – zostały przekształcone w historyjki dla dorosłych, które można uznać za prekursorów mangi.

Kolejnym istotnym zjawiskiem w kontekście mangi oraz anime jest ukiyo-e. Ukiyo-e dosłownie oznaczają „obrazy płynącego świata”. Jednym z najpopularniejszych artystów tworzącym ukiyo-e był Hokusai Katsushika (1760-1849 r.).

Katsushika Hokusai, Wielka fala w Kaganawie
(Źródło: Wikimedia Commons)

Kuniyoshi Utagawa, Czarownica Takiyasha i widmo szkieletu
(Źródło: Wikimedia Commons)

W epoce Edo popularność zyskał specyficzny rodzaj ukiyo-e, a mianowicie shunga, który przedstawiał sceny o tematyce erotycznej. Shunga, prócz pełnienia rozrywkowej funkcji, spełniały również ważne zadanie – były seksualnym „instruktażem” dla kobiet (Ito, 1994, 1995).

Katsushika Hokusai, Sen żony rybaka
(Źródło: Wikimedia Commons)

Shunga charakteryzowały się przedstawieniami różnego rodzaju stosunków seksualnych: “Shunga prezentowały całą gamę usług seksualnych przeznaczonych dla klientów domów publicznych stanowiąc przegląd praktyk seksualnych na sprzedaż lub dla pobudzenia zmysłów” (Buckley, 1991, s. 165).

Od końca lat 50. XX w. można zauważyć wzrost zainteresowania problematyką seksualności, co znalazło odzwierciedlenie w mandze. W 1959 r. Kōdansha, jedno z największych japońskich wydawnictw, zaczęło wydawać magazyn przeznaczony dla chłopców oraz młodzieży – głównie męskiej – a mianowicie Shōnen Magazine.

Okładka pierwszego wydania Shōnen Magazine z 17 marca 1959 roku
(Źródło: Wikimedia Commons)

Rodzaje hentai

W obrębie filmów oraz komiksów hentai możemy wyodrębnić następujące kategorie (Burdzik, 2014, ss. 348–351):

– Lolicon (rorikon) – są to przedstawienia dziewczynek przed okresem dojrzewania albo tuż po jego rozpoczęciu. Nazwa gatunku pochodzi od „kompleksu Lolity” (ang. Lolita Complex), powszechnie uważanego za nawiązanie do powieści Vladimira Nabokova „Lolita”, jednakże w istocie chodzi o pracę Russella Trainera „The Lolita Complex”;

– Shotakon – przedstawienia małych chłopców przed okresem dojrzewania. Nazwa gatunku pochodzi od „Shōtarō complex” – Shōtarō, bohatera mangi „Tetsujin 28-gō” Mitsuteru Yokoyamy z 1959 r.;

– Ecchi – Bohaterkami ecchi są atrakcyjne kobiety (bishōjo), zazwyczaj przedstawiane jako niewinne i nieświadome swojej seksualności, w sytuacjach o lekko seksualnym zabarwieniu.;

– Bakunyū (kyonyuu) – są to przedstawienia kobiet z wyraźnie wyeksponowanymi, dużymi piersiami, w których akcja zorientowana jest na ich pieszczenie;

– Bukkake – w hentai tego typu ukazane są ejakulacje mężczyzn na kobietę;

– Futanari – są to przedstawienia hermafrodytów;

– Yaoi – produkcje ukazujące męskie związki homoseksualne, określane również mianem Boys Love (BL). Głównymi odbiorcami yaoi są kobiety. Co godne odnotowania, mimo obecności homoseksualizmu w japońskiej popkulturze, mediach, homoseksualizm jako styl życia nie jest społecznie akceptowany (McLelland, 2000). Męski homoseksualizm przez długi okres czasu był łączony występami transwestytów oraz prostytucją (McLelland, 2005, s. 16);

– Yuri – analogiczna forma, co yaoi, z tą różnicą, iż zamiast gejów bohaterami są lesbijki;

– Kinbaku (shibari) – wszelkiego rodzaje seksualne aktywności w których ma się do czynienia z wiązaniem partnera;

–Tentacle (shokushu-kei) – są to stosunki seksualne kobiety z ośmiornicą, penetrujące macki ośmiornicy zastępują penis

Podsumowanie

Należy zauważyć, iż nie stwierdzono, aby seks w mandze – czy też anime – wpływał na ilość popełnianych przestępstw na tle seksualnym w Japonii (Diamond i Uchiyama, 1999).

Z drugiej strony należy zauważyć, iż znacząca ilość przestępstw tego rodzaju popełnianych w Japonii nie jest zgłaszana na właściwym organom i tym samym nie trafia do statystyk, co jednakże nie zmienia faktu, iż hentai nie wpłynął na wzrost przestępczości (Dussich, Fujiwara, i Sagisaka, 1996).

Podsumowując, różnorodność tematyczna hentai, jak również sposób prezentacji podejmowanej tematyki mogą być interesujące dla widza, pragnącego kontaktu z odmienną wizją erotyki; „Manga jest więc powiązana z japońskimi tradycją estetyczną, która uważa przedstawienie seksualności za normalne” (Perper i Cornog, 2002, s. 5).

Więcej o hentai do przeczytania w artykule „Hentai - erotyka z mangi i anime” (Burdzik, T. (2014). Hentai - erotyka z mangi i anime. Kultura i Edukacja, (3), 340–353) dostępnym do pobrania tutaj.

Literatura

Buckley, S. (1991). „Penguin in Bondage”: A Graphic Tale of Japanese Comic Books. W: C. Penley i A. Ross (Red.), Technoculture (ss. 163–195). Minneapolis: University of Minnesota Press.

Burdzik, T. (2014). Hentai - erotyka z mangi i anime. Kultura i Edukacja, (3), 340–353. Dostęp: 30 maja 2015, z http://files.figshare.com/1948866/Hentai_erotyka_z_mangi_i_anime.pdf

Diamond, M., i Uchiyama, A. (1999). Pornography, rape, and sex crimes in Japan. International Journal of Law and Psychiatry, 22(1), 1–22.

Dussich, J., Fujiwara, Y., i Sagisaka, A. (1996). Decisions not to report sexual assault in Japan. W: AIC Conference Proceedings (ss. 35–40). AUSTRALIAN INSTITUTE OF CRIMINOLOGY. Dostęp: 30 maja 2015, z http://www.aic.gov.au/media_library/publications/proceedings/27/dussich.pdf

Ito, K. (1994). Images of Women in Weekly Male Comic Magazines in Japan. The Journal of Popular Culture, 27(4), 81–95.

Ito, K. (1995). Sexism in Japanese Weekly Comic Magazines for Men. W: J. A. Lent (Red.), Asian Popular Culture (ss. 127–137). Boulder, CO: Westview Press.

McLelland, M. (2000). Male Homosexuality in Modern Japan: Cultural Myths and Social Realities. Taylor i Francis.

McLelland, M. (2005). Queer Japan from the Pacific War to the Internet Age. Lanham: Rowman i Littlefield Publishers.

McLelland, M. (2006). A short history of ‘hentai’. Dostęp: 30 maja 2015, z https://digitalcollections.anu.edu.au/handle/1885/8673

Perper, T., i Cornog, M. (2002). Eroticism for the masses: Japanese manga comiss and their assimilation into the US. Sexuality and Culture, 6(1), 3–126.

Ryciny

1. Chōjū-giga przedstawiający zwierzęta uprawiające sumo, (Kyoto National Museum via Wikimedia Commons), Dostęp: 30 maja 2015, z http://commons.wikimedia.org/wiki/File%3AChouju_sumo2.jpg

2. Ōtsu-e Shōmen Kongōyasha (Vajrayaksha) (The Metropolitan Museum of Art via Wikimedia Commons), Dostęp: 30 maja 2015, z http://images.metmuseum.org/CRDImages/as/original/DP298232.jpg

3. Katsushika Hokusai, Wielka fala w Kaganawie, Dostęp: 30 maja 2015, z http://commons.wikimedia.org/wiki/File%3AGreat_Wave_off_Kanagawa2.jpg

4. Kuniyoshi Utagawa, Czarownica Takiyasha i widmo szkieletu, Dostęp: 30 maja 2015, z http://commons.wikimedia.org/wiki/File%3ATakiyasha_the_Witch_and_the_Skeleton_Spectre.jpg

5. Katsushika Hokusai, Sen żony rybaka, Dostęp: 30 maja 2015, z http://commons.wikimedia.org/wiki/File%3ATako_to_ama_retouched.jpg

6. Okładka pierwszego wydania Shōnen Magazine z 17 marca 1959 roku, Dostęp: 30 maja 2015, z http://commons.wikimedia.org/wiki/File%3ASh%C5%8Dnen_Magazine_first_issue.jpg

SYLWETKA AUTORA

Tomasz Burdzik – socjolog, filozof, pedagog, doktorant na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, absolwent Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych tegoż uniwersytetu. Trzykrotny stypendysta Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia naukowe, laureat Wyróżnienia JM Rektora UŚ za działalność naukową oraz popularnonaukową, najlepszy absolwent Uniwersytetu Śląskiego. Współpracuje z Kobe University oraz MMTC Yogyakarta. Członek Japan Society. E-mail: tomasz.burdzik@gmail.com