Książka profesora Inazo Nitobe jest bodaj pierwszą próbą spójnego, całościowego przedstawienia idei Bushido znanej potocznie jako "droga wojownika" (bushi-dō: bushi - wojownik; dō - droga) mającej ogromny, jeśli nie decydujący wpływ na funkcjonowanie japońskiego narodu. Książka nie jest dokładną i głęboką analizą bushido, jego pochodzenia, rozwoju oraz treści - jest raczej przeglądem najważniejszych elementów, które razem składają się na całość zagadnienia. Najwięcej miejsca autor poświęca kwestiom etycznym oraz istocie bushido, najmniej jego źródłom oraz historycznej ewolucji. Sama idea, nigdy nie przelana na papier jako oficjalna doktryna była raczej przekazywanym z pokolenia na pokolenia system zachowań, postępowania w określonych sytuacjach życiowych. Niektórzy japońscy uczeni czy też samurajowie próbowali w mniejszym lub większym stopniu uchwycić idee bushido na piśmie, były to jednak konkretne rady dotyczące roli (zwłaszcza) samuraja w systemie polityczno-społecznym oraz "złote zasady" którymi należy kierować się w życiu. Prof. Nitobe w swojej pracy próbuje zebrać w całość rozsypane kawałki układanki i połączyć je w miarę spójną całość.
Czytelnik oprócz możliwości zapoznania się z głównymi wartościami etycznymi kształtującymi bushido takimi jak szczerość, wierność, dobroć, uprzejmość oraz współczucie, ma także sposobność zaznajomić się z informacjami na temat treningu i wychowania samurajów, pozycji kobiety w japońskim społeczeństwie, wpływu bushido na cały naród czy wreszcie poznania instytucji zemsty i seppuku, która nadal budzi wiele kontrowersji zwłaszcza w naszym kręgu kulturowym. Książka nie jest tylko opisem bushido z japońskiej perspektywy, gdyż w zamierzeniu dedykowana była ona dla zachodnich czytelników. Inazo Nitobe przeszedł na chrześcijaństwo oraz wiele podróżował po Europie, dzięki czemu poznał system etyczno - filozoficzny panujący na Starym Kontynencie. W swojej książce dokonuje on porównania "dwóch światów" – Zachodu i Wschodu, próbuje pokazać, że idee bushido nie były wynikiem spaczenia umysłu japońskiej ludności ale wyrosły z uniwersalnych koncepcji, doskonale znanych europejskim społeczeństwom. Aby udowodnić słuszność swoich twierdzeń prof. Nitobe często zestawia nauki Buddyzmu, Konfucjusza czy Mencjusza – które stanowiły najważniejsze źródło bushido – z tekstami filozofów europejskich, Pismem Świętym czy nawet Szekspirem.
Niniejsza pozycja została napisana na przełomie XIX/XX w., nie można więc mieć za złe autorowi, że nie odnosi się on do wydarzeń późniejszych, które sprowadziły bushido do krwawej jatki. Książka została napisana bowiem w czasach kiedy to potomkowie samurajów musieli odłożyć miecz i wkroczyć w czasy potężnych przemian ery Meiji, która zerwała ostatecznie więzy Japonii z systemem feudalnym - gruntem na którym idea bushido powstała i się rozwijała.
Autor koloryzuje jednak nieco temat, za mało odwołuje się do wypaczeń i nadużyć bushido, których wielokrotnie ceną było przecież ludzkie życie. Nitobe poświęca wprawdzie nieco miejsca temu zagadnieniu, wydaje się jednak, że pycha i przesadne poczucie wyższości, które powodowały zbyt częste dobywanie przez samurajów miecza jest tylko malutką rysą w żaden sposób nie zakłócającą harmonii i piękna bushido, które bez wątpienia miało oparcie w wielu szczytnych ideach.
"Dusza Japonii" jest napisana ciekawym i barwnym językiem, a liczne odwołania do literatury zarówno Wschodu i Zachodu powodują, że książka stanowi łakomy kąsek nie tylko dla osób interesujących się Japonią, ale także dla wszystkich którzy chcieliby dowiedzieć się czegoś więcej na temat etyki, moralności Wschodu oraz mentalności żyjących tam ludzi.
Inazo Nitobe: Bushido - Dusza Japonii
Wydawnictwo: Diamond Books